Bij samenwonen komt vaak ook de beslissing kijken: welke samenlevingsvorm gaan we aan? Al zeker in het geval van een huis kopen, is het immers belangrijk dat alles (toekomstgericht) op papier goed geregeld is.
Als je samen een nieuw avontuur aangaat, is het ook heel belangrijk om na te denken over zaken die vooraf niet leuk zijn om mee bezig te zijn. Kun je je partner goed achterlaten in geval van overlijden? Of andersom, hoe sta jij ervoor als je partner overlijdt? En als de relatie stukloopt, kun je dan nog in het huis blijven wonen?
Als je niks op papier regelt, heeft de familie van je partner in geval van overlijden meer recht op de bezittingen van de overledene dan jijzelf als partner. Afspraken concreet op papier zetten is dan ook belangrijk. Ook voor de gemoedsrust is het fijn om voor de toekomst alles goed geregeld te hebben en op voorhand te weten hoe je er in een dergelijke situatie voor staat.
Er zijn drie mogelijkheden die je hierbij kunt overwegen: het samenlevingscontract, geregistreerd partnerschap en trouwen.
Het samenlevingscontract
Het samenlevingscontract (ook wel samenlevingsovereenkomst) is een handig middel om afspraken daadwerkelijk vast te kunnen leggen. Dit doe je bij de notaris. Zeker in het geval van het kopen van een woning, is een samenlevingscontract een veel gekozen samenlevingsvorm. Hierin staan de afspraken zwart op wit die essentieel zijn, zoals in het geval van uiteindelijke verkoop van de woning. Denk daarbij aan hoe de verdeling van de overwaarde van jullie huis is geregeld.
Een samenlevingscontract is ook in veel andere gevallen verstandig en komt in het geval van samenwonen eigenlijk altijd van pas. Zo leg je vast welke schulden en/of bezitten jullie hebben, zodat hier achterover nooit misverstanden of problemen over kunnen ontstaan. De financiële afspraken die jullie samen hebben gemaakt worden ook overzichtelijk vastgelegd.
Meer voorbeelden van wat er in een samenlevingscontract opgenomen kan zijn:
- Hoe zijn de kosten in het huishouden verdeeld? Betaalt bijvoorbeeld ieder de helft of wordt er een vaste bijdrage betaalt?
- Tot wie behoren welke spullen uit jullie inboedel?
- Welke afspraken gelden als jullie uit elkaar gaan? Wie krijgt wat mee?
- Aanspraak op pensioen.
- Medische volmachten
- Het gebruik van bankrekeningen: waar wordt precies jullie gezamenlijke rekening voor gebruikt?
- Het verblijvingsbeding (hierover later meer)
Het samenlevingscontract en de wet
Voor samenwoners bestaan overigens maar weinig wettelijke regels. Dus daar waar voor gehuwden en geregistreerde partners regels zijn voor het verdelen van opgebouwd ouderdomspensioen wanneer je uit elkaar gaat, geldt dat voor samenwonenden niet. Een samenlevingscontract is hierin dan de oplossing om af te spreken dat de wettelijke regels ook op jullie van toepassing zijn.
Het samenlevingscontract is alleen geldig als deze via de notaris is opgesteld
Voor officiële zaken zoals wanneer je je hypotheek of partnerpensioen moet regelen, is een officieel samenlevingscontract van de notaris nodig. Zo ook wanneer je bijvoorbeeld je huurcontract op beider namen wil hebben staan. Zelf wat afspraken op papier zetten over financiële afspraken kan natuurlijk in het begin van het samenwoonproces ook handig zijn, maar om er echt iets mee te bereiken en een punt mee te kunnen maken, heb je ten alle tijden een notarieel document nodig.
Het samenlevingscontract en het nabestaandenpensioen
In het geval van trouwen en geregistreerd partnerschap worden de ouderdomspensioenrechten bij scheiding verdeeld. Bij een samenlevingscontract is dat niet zo, omdat iedere partner aanspraak blijft houden op het eigen ouderdomspensioen.
Het is echter wel mogelijk om je partner het nabestaandenpensioen toe te kennen in het samenlevingscontract. In geval van overlijden, krijgt de pensioenuitvoerder hier dan automatisch bericht van, waarna de langstlevende partner het pensioen zal ontvangen.
Wees er dus alert op dat wanneer je een samenlevingscontract heb, je elkaar hiervoor moet aanmelden. Het samenlevingscontract is hier ook weer echt nodig als officieel document om hier recht op te kunnen krijgen. Zo zie je dat samenwonen zonder een samenlevingsvorm op den duur z’n nadelen kent.
Het samenlevingscontract en kinderen
Als student ben je misschien nog niet zo ver in de toekomst bezig en vormt een samenlevingscontract voor op dit moment de ideale oplossing om zaken goed vast te leggen. Ben je echter samen al wat verder en denken jullie al aan kinderen? Dan is het goed om te weten dat in het geval van een samenlevingscontract er met betrekking tot kinderen nog wat acties moeten worden ondernomen.
In vergelijking met het huwelijk en het geregistreerd partnerschap heeft het samenlevingscontract namelijk als nadeel dat erkenning en gezag over het kind niet automatisch geregeld is. De moeder is wel automatisch meteen juridisch ouder. De vader moet het kind echter eerst erkennen en het ouderlijke gezag aanvragen. Dan pas wordt de vader automatisch ook de juridische vader van het kind. Dit is nodig om als vader beslissingen te mogen nemen voor het kind.
Het aanvragen van gezag en erkenning is gratis (het opvragen van benodigde documenten bij de gemeente kost meestal wel geld), dus dit hoeft niet perse lastig te zijn of je te weerhouden van een samenlevingscontract. Maar twijfel je tussen de verschillende samenlevingsvormen en hebben jullie op korte termijn een kinderwens, dan kan het met het oog op kinderen handiger zijn meteen te kiezen voor trouwen of geregistreerd partnerschap.
Met een samenlevingscontract wordt je elkaars fiscaal partner
Een groot voordeel van het officieel laten opstellen van een samenlevingscontract (je moet dan wel op hetzelfde adres wonen) is dat je automatisch ook fiscaal partners wordt van elkaar. Voordelen zijn dan dat je inkomsten en aftrekposten kunt verdelen. Daarnaast kun je ook extra heffingskorting krijgen, de belasting over jullie vermogen verminderen en nog beter profiteren van de aanslaggrens.
Het verblijvingsbeding en het testament
In het samenlevingscontract is het met name belangrijk om het zogenoemde verblijvingsbeding erin op te nemen: dit is als het ware een clausule of passage waarin je specifiek benoemd of je de gemeenschappelijke bezittingen na overlijden van je partner mag houden. Als je dit niet zou vastleggen, dan gaan de gezamenlijke bezittingen en goederen, dus ook jullie huis, naar de wettelijke erfgenamen.
Hebben jullie samen al kinderen? Dan zit er ook een nadeel aan dit verblijvingsbeding. Je bent dan verplicht (als langstlevende ouder) om het kindsdeel uit te betalen aan het kind. Wanneer kinderen hun erfdeel opeisen, kan dit tot zeer nare situaties leiden. Om dit te voorkomen, is het verstandig om naast het samenlevingscontract ook een testament te laten opstellen.
In het testament neem je dan bijvoorbeeld op dat de langstlevende tot zijn of haar dood in het huis mag blijven wonen. Hiermee geef je aan dat de kinderen dus moeten wachten op hun erfdeel tot de langstlevende ouder is overleden. Sterker nog, in feite heeft de langstlevende ouder, gedurende diens leven, het volledige beheer over de erfenis die is vrijgekomen na het overlijden van zijn of haar partner. Hiermee zou de langstlevende het geld dus ook helemaal mogen opmaken, inclusief de kindsdelen. Een testament kan overigens nog worden ingetrokken of gewijzigd als je zou willen, hier is dan wel een notaris voor nodig.
Betreft het verblijvingsbeding: dit is fiscaal niet altijd even interessant. Het is dus wat dit en bovenstaande betreft goed je te laten adviseren door de notaris over het verblijvingsbeding.
Zitten er ook nadelen aan het samenlevingscontract?
Dat een samenlevingscontract veel voordelen heeft, is al gebleken. Jullie hebben alles goed geregeld rondom jullie bezittingen, jullie worden fiscaal partners, het zorgt dat de wettelijke regels op jullie van toepassing zijn en jullie zijn voorbereid op de toekomst. Het samenlevingscontract draait echter vooral rond bezittingen en kosten. Bij het regelen van andere zaken, zoals wanneer je kinderen krijgt, zijn trouwen en geregistreerd partnerschap betere opties.
Zijn er nog andere nadelen aan het samenlevingscontract?
- Elke keer wanneer je grote items aanschaf als stel zijnde (en die kans is groot naarmate je langer een relatie met elkaar hebt) zoals een auto, een grote tv of een luxe bed, zou je het samenlevingscontract eigenlijk moeten aanpassen. De informatie kan dus steeds verouderen. Een optie kan zijn om een tekst in het samenlevingscontract op te laten nemen waarin is afgesproken dat alles gemeenschappelijk is. Laat je hierover adviseren door de notaris.
- In het geval dat jullie uit elkaar gaan en er sprake is van kinderen, dan is de partner niet verplicht alimentatie te betalen. Tenzij je hier op voorhand iets anders over afspreekt en dit laat opnemen in het samenlevingscontract.
Trouwen en geregistreerd partnerschap
Trouwen en geregistreerd partnerschap zijn zoals eerder benoemd, de andere twee samenlevingsvormen die vaak bij samenwonen komen kijken. Ze hebben zoveel overeenkomsten met elkaar, dat ze hieronder steeds samen benoemd worden.
Om meteen met een overeenkomst te beginnen: zodra je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat, krijg je automatisch met bepaalde rechten en plichten tegenover elkaar te maken. Ook de gebeurtenis zelf toont veel gelijkenissen. Afgezien van dat beide gelegenheden meestal een heugelijke gebeurtenis zijn die vaak gevolgd worden door een (klein) feestje, vindt er in beide gevallen een officiële ceremonie plaats met een ambtenaar van de burgerlijke stand. Ook moeten in beide gevallen getuigen worden aangeleverd die bij de ceremonie aanwezig zijn.
Zeker juridisch bestaan er eigenlijk nog maar weinig verschillen tussen deze twee samenlevingsvormen. Een belangrijke overeenkomst is bijvoorbeeld dat wanneer er kinderen geboren worden, jullie beide als ouders het gezamenlijk gezag over de kinderen automatisch verkrijgen, een groot verschil dus met het eerder genoemde samenlevingscontract.
Maar, welke verschillen bestaan er dan wel tussen deze twee samenlevingsvormen?
- Het bekende ‘ja-woord’ dat tijdens het trouwen plaatsvindt, behoort niet tot de ceremonie van het geregistreerd partnerschap.
- Het geregistreerd partnerschap wordt nog niet altijd overal erkend in het buitenland.
- De optie bestaat om een geregistreerd partnerschap later nog om te zetten naar een huwelijk, dit is in iedere gemeente mogelijk. Dit gebeurt door een omzetting van akte, welke wordt opgenomen in het huwelijksregister. Je kunt dit doen met of zonder ceremonie. Hier zijn geen getuigen voor nodig en ook het ja-woord geven is niet nodig. Andersom kun je een huwelijk dan weer niet omzetten naar een geregistreerd partnerschap.
- In geval van uit elkaar gaan: een huwelijk moet altijd ontbonden worden via de rechter. Terwijl dit bij een geregistreerd partnerschap niet nodig is: de ontbinding kan hier plaatsvinden via een advocaat, notaris of dikwijls ook door een mediator. Let wel: er mag dan geen sprake zijn van minderjarige kinderen. In dat geval moet je wel naar de rechter, maar de mediator kan je hierbij begeleiden en legt eerst de afspraken vast. De kosten van ontbinden zijn net zo opgebouwd als bij een reguliere scheiding, maar hierbij maakt het wel een aanzienlijk verschil of je ervoor naar de rechter moet of niet. Ten alle tijden moet je het in beide samenlevingsvormen wel samen eens zijn over de ontbinding en de wijze waarop dit gebeurt.
Voordelen van trouwen en geregistreerd partnerschap
Trouwen is iets dat je tegenwoordig wat minder vaak hoort. Dat komt mede door de andere mogelijkheden die tegenwoordig bestaan, zoals het samenlevingscontract en omdat het geregistreerd partnerschap wellicht een laagdrempelige manier is om dezelfde rechten en plichten tegenover elkaar te verkrijgen. Welke samenlevingsvorm je van deze twee ook kiest, beiden hebben naast overeenkomsten ook vele voordelen. Dit natuurlijk naast het feit dat een verbintenis aangaan (welke dan ook) met elkaar sowieso symbolisch een mooi teken kan zijn van jullie liefde.
Welke voordelen hebben trouwen of geregistreerd partnerschap?
- Als je trouwt wordt je erfgenaam van jullie gezamenlijke bezittingen: komt je partner te overlijden, dan erf je automatisch de bezittingen die jullie tijdens het huwelijk hebben opgebouwd. Denk aan de woning die jullie samen gekocht hebben. Normaal gesproken zouden anders de familieleden van je partner hier recht op hebben, ook al woon jij nog in het huis. Hoe en wat precies, is wel afhankelijk van of je in huwelijkse voorwaarden of gemeenschap van goederen bent getrouwd.
- Wanneer je getrouwd bent of geregistreerd partner en kinderen krijgt, heb je automatisch allebei het gezag en erkenning over je kind. Hier hoeft niks aparts aangevraagd voor te worden.
- Trouwen is fiscaal voordelig: ook dit wordt weer automatisch in werking gesteld. Fiscale partners zijn kan veel voordelen met zich mee brengen. De kans bestaat dat je jaarlijks meer geld terugkrijgt van de belastingdienst, door bepaalde inkomsten en aftrekposten gunstig te verdelen.
Beperkte gemeenschap van goederen sinds 1 januari 2018
Wanneer je één van beide samenlevingsvormen aangaat, moet je een keuze maken of je dit doet in gemeenschap van goederen of onder huwelijkse voorwaarden dan wel partnerschapsvoorwaarden.
Onderneem je niks, dan zal het trouwen / geregistreerd partnerschap automatisch onder gemeenschap van goederen vallen. Dit houdt in: dat al jullie spullen, schulden en vermogen samen gedeeld worden. Met andere woorden: al je individuele bezittingen zijn nu gemeenschappelijk bezit geworden.
Dit betekent dus ook dat wanneer het tot een scheiding komt, alles eerlijk verdeeld moet worden. Wat hieronder valt is dus zeer uiteenlopend: van bezittingen tot aan pensioen, schulden, vermogen, de hypotheek, verzekeringen en banksaldo. Een eerlijke verdeling maken is niet gemakkelijk, daarbij verschilt het dat een beslissing maken over de inboedel makkelijker gemaakt is dan het eerlijk verdelen van de schulden. Zeker wanneer de schuld gemaakt is door één van jullie. Daar heeft de gemeenschap van goederen helaas geen boodschap aan, alles zal toch fifty-fifty verdeeld moeten worden. Het kan soms verstandig, dan wel nodig zijn, om een (echtscheiding)bemiddelaar of mediator in te zetten bij dit soort verdelingen.
Als je trouwde of een partnerschap aanging voor 2018 gold automatisch de gemeenschap van goederen. Ga je één van deze samenlevingsvormen aan na 1 januari 2018, dan geldt automatisch, dat wat ze noemen: beperkte gemeenschap van goederen. Dit houdt in dat alles wat voor het huwelijk van jou was, ook van jou blijft. Wanneer het tot een scheiding komt, hoeven dan dus ‘alleen’ die spullen, schulden en vermogen verdeeld te worden die tijdens het huwelijk door jullie zijn opgebouwd. Voorbeeld: een studieschuld van voor het huwelijk, blijft dus een schuld van jou alleen. Goed om te weten: schenkingen en erfenissen vallen buiten de verdeling.
Huwelijkse voorwaarden / partnerschapsvoorwaarden
Het kan ook zo zijn dat jij en je partner zelf willen bepalen wat je wel en niet samen deelt. Zo kun je beslissen dat bepaalde zaken gewoon van jou blijven, ook al zijn ze tijdens jullie huwelijk opgebouwd. De afspraken tussen jou en je partner leg je dan vast met huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden bij de notaris. Hier moet je dus specifiek actie voor ondernemen, anders gelden dus automatisch de beperkte gemeenschap van goederen zodra jullie je samenlevingsvorm aangaan.
Huwelijkse voorwaarden / partnerschapsvoorwaarden is een vorm welke aanzienlijk duurder uit zal vallen, aangezien de voorwaarden op maat moet worden gemaakt door de notaris. Daarbij moet je rekening houden met kosten voor de akte inclusief btw en de inschrijving van de akte in het huwelijksgoederenregister. Dit kan dus flink oplopen. De kosten kunnen ook nog afhankelijk zijn van de situatie en de wensen die jullie exact hebben. De prijzen tussen notariskantoren kunnen ook verschillen, dus het is verstandig hier goed naar te kijken.
Wat zijn de voordelen van het kiezen voor huwelijkse voorwaarden / partnerschapsvoorwaarden?
- Wanneer één van jullie beide of ieder apart een eigen bedrijf heeft, worden eventuele schulden, niet ook de schulden van je partner. Vervelende situaties met schuldeisers kunnen zo voor je partner voorkomen worden.
- Naast schulden die je partner als ZZP’er eventueel kan hebben, ben je ook beschermd tegen privéschulden die je partner zou kunnen maken, zoals leningen en gokschulden.
- Het kan een nare scheiding (de zogenaamde vechtscheiding) voorkomen, omdat beide partijen op voorhand weten wat bewust is afgesproken en vastgelegd over bezittingen en schulden.
